Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για το ρόλο του μελιού στην παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή, καθώς και για τη φαρμακολογική χρήση του σε θεραπείες βακτηριακών λοιμώξεων. Τα τελευταία 5 χρόνια διεξάγονται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, έρευνες σε Ελληνικά προϊόντα μέλισσας.

Τα πρώτα πειράματα ξεκίνησαν σε ποικιλίες μελιού από 30 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας.

Οι προσδιορισμοί της φυτικής προέλευση των δειγμάτων, βασίστηκαν σε γυρεολογικούς ελέγχους. Εμφανίστηκαν πολυφαινολικά συστατικά πολύ ενδιαφέροντα, ικανά να προσδιορίζουν και την γεωγραφική καταγωγή των αντίστοιχων δειγμάτων.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις μελέτες δειγμάτων Ελληνικών θυμαρίσιων μελιών. Συγκεκριμένα 10 δείγματα θυμαρίσιων μελιών, από 8 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, εμφάνισαν ένα συγκεκριμένο χημικό προφίλ που χαρακτηριζόταν από την ύπαρξη μίας χαρακτηριστικής χημικής ουσίας που επίσης απομονώθηκε και ταυτοποιήθηκε με φασματοσκοπικές μεθόδους. Η ουσία αυτή, επειδή εμφανίσθηκε στα δείγματα με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε γυρεόκοκκους Thymus sp. σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα μελέτες, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ασφαλής δείκτης φυτική προέλευσης θυμαρίσιων Ελληνικών μελιών, υψηλής περιεκτικότητας σε θυμάρι. Επίσης, αποκαλύφθηκε ένα ιδιαίτερο προφίλ στο άρωμα των ελληνικών θυμαρίσιων μελιών με χημικά χαρακτηριστικά σπάνια.

Σε σχέση με τις βιολογικές δράσεις, έγιναν πειράματα έναντι προτύπων βακτηριακών στελεχών (σταφυλόκοκκοι, κολοβακτηρίδια, κλεψιέλλα, ψευδομονάδα) και 3 ανθρωπαθογόνων μυκήτων του γένους Candida. Τα αποτελέσματα στο σύνολό τους ήταν πολύ ενδιαφέροντα, γιατί η εμφανιζόμενη δράση, συγκρινόταν ισότιμα σχεδόν, με εκείνη των αντιβιοτικών που χρησιμοποιήθηκαν ως μάρτυρες. Όλα τα μέλια εμφάνισαν δράσεις, με μεγαλύτερες εκείνες των θυμαρίσιων δειγμάτων (Κρήτης, Κυθήρων, Ρόδου, Κέας, Κως, Μάνη, Κουφονήσια κλπ.). Επίσης οι καθαρές απομονωμένες χημικές ουσίες, εμφάνισαν ισχυρότατες δράσεις. Όλα τα δείγματα των μελιών, ελέγχθηκαν και για την ικανότητά τους να προστατεύουν το ενδοκυτταρικό DNA από επαγώμενες μέσω H2O2 οξειδωτικές φθορές. Τα αποτελέσματα που λήφθηκαν έδειξαν ότι το μέλι έλατου Βιτύνας, το μέλι έλατου Καρπενησίου, το μέλι πεύκου Εύβοιας και το μέλι από πορτοκάλι Λακωνίας εμφάνισαν εξαιρετικά υψηλή προστατευτική δράση στο κυτταρικό DNA, άρα και πολύ καλή αντι-οξειδωτική δράση.

Στο δεύτερο μέρος της επιστημονικής μελέτης, έγινε απομόνωση, καθορισμός δομής και βιολογικοί έλεγχοι φυσικών προϊόντων από Ελληνική πρόπολη. Δείγμα Ελληνικής πρόπολης (από την Πρέβεζα) εκχυλίσθηκε με σειρά οργανικών διαλυτών και απομονώθηκαν 27 χημικά συστατικά. Είναι επίσης η πρώτη φορά που απομονώνονται διτερπένια από πρόπολη Ευρωπαϊκής προέλευσης, ενώ 6 από τα γνωστά προϊόντα που απομονώθηκαν δεν έχουν περιγραφεί ποτέ πριν, ως συστατικά πρόπολης, διεθνώς. Αναλύθηκαν επίσης τα πτητικά χημικά συστατικά από δείγματα πρόπολης από 5 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας (Πρέβεζα, Κρήτη, Αττική, Άνδρος, Χαλκιδική).

Όλα τα μελετηθέντα δείγματα πρόπολης καθώς και οι απομονωμένες ουσίες τους, ελέγχθηκαν αρχικά για τις βιολογικές τους δράσεις και συγκεκριμένα εμφάνισαν υψηλή αντιμικροβιακή δράση. Ο βιολογικός έλεγχος έγινε και έναντι του ζωο-παθογόνου βακτηρίου Listeria monocytogenes που είναι υπεύθυνο για τροφoλοιμώξεις. Tα αποτελέσματα των ελέγχων αυτών έδειξαν ενδιαφέρουσα και πολλά υποσχόμενη αντιμικροβιακή δράση. Χαρακτηριστική ήταν η δράση της πρόπολης στα βακτήρια της στοματικής κοιλότητας, γεγονός που επισφραγίζει τη χρήση της σε σκευάσματα στοματικής προστασίας, καθώς και η δράση της έναντι της Listeria που θα μπορούσε να προσθέσει στις παραδοσιακές και τη χρήση της πρόπολης ως φυσικού συντηρητικού τροφίμων.

Ελέγχθηκε επίσης η αντιοξειδωτική δράση των δειγμάτων πρόπολης, όπου με μικρές διακυμάνσεις εμφάνισαν δράσεις. Τέλος παρατηρήθηκε ότι αρκετά από τα συστατικά της πρόπολης εμφανίζουν κυτταροτοξικότητα έναντι καρκινικών κυττάρων, ενώ είναι αδρανή έναντι των φυσιολογικών. Ως τελικό αποτέλεσμα των μέχρι τώρα μελετών, φαίνεται ότι η Ελληνική πρόπολη και λόγω της πλούσιας Ελληνικής χλωρίδας φαίνεται να κατακτά μια προνομιακή θέση ως προς τη χημική της σύσταση στο διεθνή χώρο.

Μελετώντας τον βασιλικό πολτό για πρώτη φορά στην Ελλάδα, απομονώθηκαν συστατικά που ταυτοποιήθηκαν για πρώτη φορά ως συστατικά βασιλικού πολτού διεθνώς. Οι βιολογικές δράσεις που συλλέγονται, ακόμη και τώρα, είναι πολύ ενδιαφέρουσες και ενθαρρυντικές (ισχυρά αντιμικροβιακές, αντιδιαβητικές, οιστρογονικές και έντονα ενισχυτικές του ανοσοποιητικού συστήματος).

Οι μέχρι σήμερα δημοσιεύσεις και οι ανακοινώσεις όλων των αποτελεσμάτων σε Ελληνικά και διεθνή Συνέδρια επισφραγίζουν την επιστημονική αξία των αποτελεσμάτων μας. Παράλληλα, ένας άλλος στόχος μας είναι οι προβολείς της δημοσιότητας να φωτίσουν τα Ελληνικά μελισσοκομικά προϊόντα στην Ελληνική και τις διεθνείς αγορές.

Γαλάρης2, Παρασκευή Μουτσάτσου3

Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών, Φαρμακευτικό Τμήμα, Τομέας Φαρμακογνωσίας-Χημείας Φυσικών Προϊόντων,

2Εργ. Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Ιωαννίνων,

3Εργ. Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών